"Nieprzezroczyste" to próba zwrócenia spojrzenia na to, co dotychczas
było zauważane zbyt rzadko – na trzeci plan, na tło, rzeczy i ludzi poza
kadrem.
Agnieszka Pajączkowska - Nieprzezroczyste. Historie chłopskiej fotografii
Chłopska fotografia – ta rodzinna, prywatna – nie ma zwykle odrębnego
miejsca w archiwach czy instytucjach. Przez wiele dekad mało kto się nią
interesował, nie była traktowana jako części „narodowego dziedzictwa”, a
śladowa liczba zachowanych zbiorów pozwala sobie wyobrazić, ilu zdjęć i
historii nie da się nigdy odzyskać, ile fotografii zostało spalonych,
wyrzuconych, nieodnalezionych.
Fotografia nie jest przezroczysta –
nie pokazuje „po prostu”, neutralnie ani obiektywnie. Podobnie jak
historia, gdy pisana jest z jednej tylko perspektywy. Wiele w
interpretacji fotografii i historii zależy od kąta patrzenia, od
zachowanej materii i zauważania tego, co dotychczas pomijane.
Agnieszka
Pajączkowska opisuje wybrane chłopskie zdjęcia, a swoje spostrzeżenia
uzupełnia o rozmowy, zapisy historii mówionej, dokumenty,
mikroreportaże, rozważania teoretyczne, cytaty z esejów o fotografii i
nowe refleksje dotyczące historii ludowej. Rdzeniem książki pozostaje
pytanie, czym właściwie jest to, co widzimy. Czego fotografia nie
pokazuje i nie rozstrzyga? To nie tyle opowieść o osobach widocznych na
zdjęciach, ile o samych zdjęciach i tych, którzy je wykonywali –
fotografach i fotografkach, o ich motywacjach, warsztacie pracy, miejscu
w wiejskiej społeczności. Tak oglądane chłopskie fotografie pozwalają
spojrzeć z mniej oczywistej perspektywy na polską historię XX wieku.
